Essen

Essen zijn met mest opgehoogde akkerbouwlanden rondom dorpen die op een zand- of keileemrug liggen. Essen hebben hierdoor een bijzonder bodemarchief. De karakteristieke bolle ligging en het open karakter van de essen dragen in sterke mate bij aan de identiteit en samenhang van het esdorpenlandschap. Essen komen voor in Westerwolde en Gorecht.

Esranden hebben een kenmerkend reliëf en liggen op de overgang van het hoger gelegen es naar het lager gelegen beekdal (landschap) en worden weergegeven als er minimaal 0,5 meter hoogteverschil is.

Indicatoren Essen

Wat zien we?
Op de kaart zijn essen te zien met en zonder bodemverstoring. Te zien is dat verspreid over het gebied sprake is van aantasting aan essen.

Op basis van de bodemkaart van Nederland (1:50.000) zijn de essen in Nederland begrensd. In 2010 is die begrenzing gecontroleerd en verfijnd door de provincie Groningen door gebruik te maken van topografische kaarten van circa 1910 (Bonnebladen). Monitoring vindt plaats door dit bestand te vergelijken met de indicator 'reliëf' uit de landelijke monitor landschap. Deze eerste analyse wordt vergeleken met luchtfoto's waarop verkleuringen en nog zichtbare sporen van bodemverstoring te zien zijn. Van deze bodemverstoringen wordt de oppervlakte bepaald, het soort bodemverstoring, het jaartal van de constatering en de naam/jaartal van de es. Deze gegevens worden vergeleken met de afgegeven ontgrondingen in de afgelopen 10 jaar om te bepalen of de slijtage van het reliëf op legale of illegale wijze is gebeurd. Is er geen sprake van een ontgronding dan wordt bij de gemeente nagegaan of voor de werkzaamheden een omgevingsvergunning is verleend.

Hierboven zie je de oppervlakte aan essen over de hele provincie met een totale oppervlakte in ha per es, het betreffende deelgebied en de wijziging van het reliëf per es in ha, het soort bodemverstoring (o.a. diepploegen, egaliseren en afschuiven) tussen 2009 (AHN 2) en 2019 (AHN 3) met reden van wijziging.

Wat zegt dit ons?

Van de 1519 ha aan essen die worden gemonitord is 129,5 ha verstoord. Dat betekent dat bij 8% van de essen sprake is van bodemverstoring. Redenen hiervoor zijn vaak kavelverbetering in de vorm van kilveren of ophoging. 1,18 ha is afgegraven.

Achtergrondinformatie

Essen zijn opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening (POV) en in de Omgevingsvisie en worden daardoor beschermd. Het is van belang dat het reliëf van essen zichtbaar blijft vanuit het omringende landschap en dat het open karakter van de essen behouden blijft. De bescherming van het reliëf en het open karakter van de essen is met het oog op de landschappelijke en cultuurhistorische waarde van provinciaal belang. Opgaande beplanting tast deze openheid bijvoorbeeld aan. De zichtbaarheid van essen vanuit het omringende landschap draagt bij aan de kenmerkende eigenheid van Westerwolde en het Gorecht. Het behoud van de diversiteit van landschappen in de verschillende deelgebieden is van provinciaal belang.