Subthema's Overzicht

Een van de vele karakteristieke panden in Groningen

Aantallen

In totaal zijn er begin 2020 bijna 11.000 beoordeelde objecten opgenomen in de erfgoedmonitor.

Kaart met locatie van alle monumenten in Groningen

Kaart

De beoordeelde objecten zijn in kaart gebracht.

Ons beleid

Het beleid van de provincie Groningen richt zich op het behouden van de monumentale en karakteristieke waarden met daarnaast de (her)ontwikkeling voor de volgende generaties.

Provinciale rol

  • De Provincie Groningen zorgt voor het regionale culturele erfgoed, de ruimtelijke kwaliteit en het landschap door het stellen van beleidskaders en de verbinding van deze beleidsvelden in de opgave Erfgoed Ruimtelijke Kwaliteit en Landschap (ERL).
  • De Provincie Groningen financiert het Steunpunt Cultureel Erfgoed en de Monumentenwacht Groningen.
  • De Provincie Groningen verleent incidentele subsidies ten behoeve van restauratie en herbestemming van (groene) rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden in het aardbevingsgebied, ruimtelijke kwaliteit en landschap.
  • De Provincie Groningen beheert het Cultuurfonds Monumenten Groningen waaruit leningen worden verstrekt aan gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden.
  • De Provincie Groningen zet het Atelier Ruimtelijke kwaliteit en Landschap in voor de versterking van de ruimtelijke kwaliteit.
  • De Provincie Groningen heeft wettelijke taken op het terrein van de ruimtelijke ordening, erfgoed en interbestuurlijk toezicht.

Voorbeeld van ons beleid

Een voorbeeld van een wettelijke taak is het opstellen van de Provinciale Omgevingsverordening:
Met de omgevingsverordening worden cultuurhistorische waarden gewaarborgd in bestemmingsplannen. Het erfgoed in de provincie Groningen staat onder druk en die urgentie wordt duidelijk in het aardbevingsgebied. Er zijn erg veel gebouwen die niet beschikken over een monumentenstatus maar wel erg belangrijk en karakteristiek zijn voor het Groninger landschap. In het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) is aan gemeenten de opdracht gegeven om bij het vaststellen van bestemmingsplannen rekening te houden met cultuurhistorie. Dat betekent niet alleen het onderzoeken van cultuurhistorische waarden van- en in een bestemmingsplangebied, maar ook het meewegen van deze waarden bij het toekennen van bestemmingen en gebruiksmogelijkheden.

De praktijk was dat er niet of nauwelijks rekening werd gehouden met het gebouwde erfgoed. Dit wreekte zich met name in het aardbevingsgebied. Waar Rijks- en gemeentelijke monumenten nog tot op bepaalde hoogte wettelijk beschermd werden, bleek dat karakteristieke en beeldbepalende gebouwen zonder nadere afweging konden worden gesloopt. In 2016 hebben de Provinciale Staten een artikel opgenomen in de Omgevingsverordening waarin staat dat in het bestemmingsplan regels moeten worden opgenomen om de hoofdvorm van karakteristieke en beeldbepalende gebouwen te beschermen. De gemeenteraad bepaalt welke gebouwen dit zijn. Onderdeel daarvan is een verbod om het gebouw te slopen zonder een omgevingsvergunning. Om te voorkomen dat, gedurende de periode dat de cultuurhistorische waarden nog niet voldoende gewaarborgd zijn in de bestemmingsplannen, ongewenst erfgoed wordt gesloopt hebben de Provinciale Staten een verbod gelegd op het geheel of gedeeltelijk slopen van een gebouw in het aardbevingsgebied. Dit heeft de aanwijzing van karakteristieke monumenten in gang gezet. Ondertussen is er sinds 2021 een subsidieregeling in het leven geroepen voor gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden in het aardbevingsgebied.

Doelstellingen

Binnen de opgave Erfgoed, Ruimtelijke kwaliteit en Landschap (ERL) werkt de provincie samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en de rijksoverheid aan het voor ons nageslacht nalaten van een mooi, herkenbaar en beheersbaar thuis. Dat betekent dat we de identiteit van het gebied willen bewaren, herstellen, verder willen ontwikkelen en erfgoed van onze tijd toe willen toevoegen. We willen dat onze provincie aantrekkelijk blijft voor onze inwoners en bezoekers. En we willen ervoor zorgen dat de positie van het erfgoed, de ruimtelijke kwaliteit en het landschap in Groningen uiteindelijke minder kwetsbaar wordt. Binnen het erfgoedprogramma voor het aardbevingsgebied is deze doelstelling als volgt vertaald:

  1. Het behouden en door ontwikkelen van Gronings erfgoed, landschappelijke en ruimtelijke kwaliteit en daarmee de gebiedsidentiteit,
  2. Optimale balans tussen veiligheid, schadeherstel en behoud van Gronings erfgoed in zijn ruimtelijke context.

Beleidsinstrumenten

  • Omgevingsverordening: De omgevingsverordening omvat alle provinciale regels voor de fysieke leefomgeving. Deze regels richten zich op de thema's ruimtelijke ordening, water, infrastructuur, milieu en ontgrondingen en is nauw verbonden met de Omgevingsvisie van de provincie Groningen. Regels over erfgoed, ruimtelijke kwaliteit en landschap zijn hierin opgenomen.
  • GRRG/RORG: Subsidieregelingen voor groot onderhoud/restauratie en regulier onderhoud.
  • SOK: subsidieregeling voor regulier onderhoud aan gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden in het bevingsgebied.
  • Cultuurfonds voor Monumenten Groningen: eigenaren van gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden kunnen bij dit fonds een laagrentende lening afsluiten voor restauratie, herbestemming en verduurzaming van hun pand.
  • Erfgoedprogramma: In het erfgoedprogramma zijn doelen opgenomen die ondersteund worden door de aardbevingsgemeenten, provincie Groningen, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de Rijksdienst voor het Culture erfgoed en de Nationaal Coƶrdinator Groningen.
  • Programma Opgave ERL: opgave gericht op het behoud en verder ontwikkelen van het erfgoed en landschap in de gehele provincie.
  • Erfgoedloket/Erfgoedteam: Het erfgoedloket Groningen is een informatiepunt voor eigenaren en bewoners van monumentale panden in Groningen. Het erfgoedteam biedt ondersteuning en advies bij de instandhouding van monumentale gebouwen.
  • Erfgoedmonitor: De erfgoedmonitor wordt ingezet om zicht te krijgen op de staat van het erfgoed in de provincie Groningen en gerichte beleidskeuzes te maken.